آزمایشگاه پزشکی قانونی

مقدمه
 

آزمایشگاه پزشکی قانونی شامل بخش‌های آسیب شناسی یا پاتولوژی، سم شناسی، سرولوژی و DNA است.
3% از پرونده‌هایی که وارد پزشکی قانونی می‌شود مربوط به جسد و 97% دیگر مربوط به بخش‌های معاینه های بالینی و کارهای آزمایشگاهی است.
جسدی که از طریق مقام قضایی یا نیروی انتظامی به پزشکی قانونی معرفی می‌شود ممکن است از صحنه تصادف یا درگیری باشد که در بخش‌های مختلف آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اگر علت مرگ از روی ظاهر مشخص نباشد محتاج کالبد گشایی است تا علت مرگ تعیین گردد.
در کالبد گشایی پزشک معاینه کننده بنابر عارضه یا ضایعه یا مرگ مشکوک یا مواردی که در اطراف جسد از قبیل دارو، مواد مخدر، سم و... مشاهده می‌کند نمونه برداری کرده و نمونه‌ها را برای بررسی به بخش‌های مختلف آزمایشگاه می‌فرستد.

بخش پاتولوژی یا آسیب شناسی
 

یکی از مهم‌ترین بخش‌های این آزمایشگاه بخش پاتولوژی یا آسیب شناسی است. نمونه های معمول و رایج در این بخش اندام داخلی از قبیل: کلیه، مغز، مخچه، قلب، ریه و کبد است و در موارد برق گرفتگی از پوست نیز نمونه گرفته می‌شود. در این قسمت، نمونه‌ها را برای عمل فیکساسیون (قوام و سفت و سخت کردن نمونه) و جلوگیری از فاسد شدن در ماده ای به نام فرمالین 10% (10 cc فرمالین با 90 cc آب مقطر) قرار می‌دهند. نمونه‌ها معمولا 20 روز الی 1 ماه در این ماده قرار می‌گیرند تا عمل فیکساسیون انجام و برای نمونه برداری آماده شوند. ضخامت نمونه‌هایی که گرفته می‌شود معمولا حدود 2 میلی متر و 1 در 1 سانتی متر است.
برای اطلاع از اینکه کدام قسمت نمونه باید دقت بیشتری شود، پرونده متوفی که شامل اطلاعات فردی وی: قد، وزن، جنسیت، تابعیت و همچنین خلاصه ای از معاینات پزشکی وی است مطالعه می‌شود.
برای مثال در بررسی قلب، ابتدا وزن قلب را برای نمونه برداری یا پاس اندازه گیری می‌کنند سپس برش‌هایی کلاسیک که از روی قاعده و قوانین خاص است روی قلب انجام می‌شود. دریچه‌ها و عروق کرنر (1) بررسی می شود.
و یا در ریه مسائلی چون آمبولی چربی، آمبولی لخته های خون بررسی می‌شود. در پاتولوژی دو نوع تشخیص وجود دارد:
1- تشخیص ماکروسکوپی
2- تشخیص میکروسکوپی
تشخیص ماکروسکوپی، مشاهده چشمی نمونه از قبیل اندازه، وزن، رنگ و تغییرات ظاهری است که در پرونده درج شده و در قسمت میکروسکوپی به کار می‌آید. تشخیص نهایی، تشخیص میکروسکوپی است که ذرات ریز با استفاده از میکروسکوپ بررسی می‌شود.
نمونه‌ها بعد از اینکه از قسمت نمونه برداری برداشته شد، داخل دستگاهی به نام تیشو پروسسور که دستگاهی برای آب گیری و فیکساسیون مجدد است، قرار داده می‌شوند. در این دستگاه همچنین از انواع الکل (70-80-96-100)، گزیلول، فرمالین 10% و پارافین ذوب شده استفاده می‌شود. مرحله بعدی، مرحله‌ی قالب گیری است که نمونه برای فیکس کامل یا مومیایی شدن در پارافین ذوب شده، قرار داده می‌شود، بعد از اینکه در دمای اتاق از گرما فاصله گرفت به شکل جامد و قالب در می‌آید و برای مرحله برش آماده می‌شود. در این مرحله با استفاده از دستگاه میکروتوم برش‌هایی بسیار نازک در حد چند میکرون (2 الی 4 میکرون) گرفته می‌شود و بر روی لامای شیشه ای قرار داده می‌شود، روی لاما صفحه ای نازک قرار می‌گیرد که از خراب شدن نمونه جلوگیری شود. نمونه سپس وارد مرحله رنگ آمیزی شده و در این مرحله برای نمایان کردن سیتوپلاسم از رنگ آمیزی هموتوکسیلین و برای نمایاندن هسته از رنگ آمیزی ائوذین استفاده می‌شود و در آخر برای تشخیص نهایی به زیر میکروسکوپ می‌رود.
اگر نمونه‌ها نیاز به بازبینی مجدد نداشته باشند بعد از یک سال اوت و توسط شهرداری برای دفن به آرامگاه برده می‌شود.

بخش سم شناسی
 

یکی دیگر از بخش‌های 4 گانه آزمایشگاه پزشکی قانونی بخش سم شناسی است که 60-70% کارهای بخش آزمایشگاهی پزشکی قانونی را انجام می‌دهد. نمونه‌هایی که وارد این بخش می‌شود 2 دسته هستند:
1- نمونه های بیولوژیک که از بدن فرد گرفته می‌شود: خون، ادرار، صفرا، کبد.
2- نمونه های غیر بیولوژیک که از بدن فرد گرفته نمی‌شود: سرنگ یا بسته غذایی پیدا شده در کنار جسد.
نمونه های بیولوژیک خود به دو دسته تقسیم می‌شود:
1 نمونه‌هایی که از بدن فرد زنده گرفته می‌شود: آزمایش خون برای تشخیص الکل
2 نمونه‌هایی که از بدن فرد فوت شده گرفته می‌شود: مایع داخل چشم به نام زجاجیه
1- برای تشخیص الکل در فرد زنده سه نمونه می‌توان نمونه برداری کرد:
الف هوای تنفسی فرد: در این روش برای تشخیص الکل موجود در بدن فرد زنده از دستگاه «حساس سنج تنفسی» استفاده می‌شود که بسته به فرد دارای طرق مختلفی است و در هر مرحله شدت حساسیت دستگاه بیشتر می‌شود.
ب خون: برای فرد زنده بهترین حالت برای تشخیص الکل «خون» است. در این روش آزمایش خون از دستگاه GC که توانایی بسیار بالایی دارد استفاده می‌شود. این دستگاه میزان میلی گرم در دی سی لیتر خون که هرچه الکل در آن است را نشان می‌دهد.

ج ادرار
 

2- برای تشخیص الکل در فرد فوت شده سه نمونه می‌توان نمونه برداری کرد:
الف زجاجیه: در چشم انسان سلول‌های دفاعی وجود ندارد در نتیجه واکنش شیمیایی در آن صورت نمی‌گیرد. بعد از فوت فرد، بدن وی به دلیل تجزیه توسط میکروب‌ها، مقداری الکل در بدن به وجود می‌آید (بسته به میزان فساد).
زجاجیه به مدت 24 ساعت سالم می‌ماند و تغییری در آن رخ نمی‌دهد با این آزمایش اگر فردی الکل مصرف کرده باشد در زجاجیه چشم او مشخص می‌شود.
ب خون: درا ین روش برای تشخیص الکل در خون از روش GC استفاده می‌شود. همانطور که مشخص است نقطه جوش الکل از آب کمتر است (الکل o 78) در این روش خون را در بالن شیشه ای قرار داده و گرما به آن می‌دهند. در اثر گرما ابتدا الکل تقطیر می‌شود و سپس آب. (ابتدا 2 cc خون را تقطیر می‌کنند بعد از تقطیر، 2 cc اول تقطیر شده الکل و باقی مانده، آب است)
نمونه های بعدی؛ نمونه های دارو، مواد مخدر و...
در این روش از نمونه خون، محتویات معده، کبد، صفرا، زجاجیه، ادرار، ریه، مغز و کلیه‌ها استفاده می‌شود.
برای تشخیص استفاده فرد مرده از ماده مخدر از نمونه خون، صفرا، ادرار و محتویات معده استفاده می‌شود.
بهترین نمونه برای تشخیص این مواد در فرد مرده، ادرار و صفرا است. به دلیل آنکه این مواد داخل صفرا تجمع و مقداری از این مواد از طریق ادرار دفع می‌شود.
ج ادرار: برای این روش از نوارهای تستی همانند بی بی چک که دارای نمودار و خط‌های درجه بندی است استفاده می‌کنند. اگر ادرار فرد با مرفین تست، مثبت شد به مرحله‌ی بعدی که مرحله‌ی TLC است می‌رود. TLC صفحه های شیشه ای هستند که روی سطح آن‌ها ماده ای وجود دارد. هنگامیکه این صفحه را در حلال قرار می‌دهند هر ماده بر اساس وزن مولکولی نسبت به جاذبه‌ی زمین در یک سطحی قرار می‌گیرد. در روش بالاتر، از دستگاه های پیشرفته تر HPLC (کروماتوگرافی با روش بالاتر) و دستگاه (GCMC) استفاده می‌شود.
این تست‌ها چون برای فرد زنده به کار می‌رود، در فرد فوت شده برای تشخیص مواد مخدر در بدن وی مستقیما به روش TLC انجام می‌شود.
افرادی که در خانه بر اساس گاز مونو اکسیدکربن دچار گاز گرفتگی می‌شوند، این گاز تمایل بسیاری به اتصال به خون دارد به همین خاطر اکسیژن را از دور هموگلوبین خون جدا می‌سازد و خود به خون می‌چسبد (این گاز تمایلش به اتصال به خون 200 برابر از از اکسیژن است). نمونه ای که برای این روش در نظر گرفته می‌شود روش آزمایش خون است و دستگاهی که برای شناسایی آن استفاده می‌شود دستگاه اسپکتوفوتومتری است.
مواد دارویی در بدن فرد در قسمت کبد تجمع پیدا می‌کند، برای آزمایش ابتدا 250 گرم از لپ راست کبد را گرفته و برای قرار گرفتن در حلال، توسط دستگاهی به نام هموژنایزه به ذرات بسیار ریز تبدیل می‌کنند تا سطح تماس بیشتری با حلال داشته باشد، مواد نسبت به حلال واکنش نشان می‌دهد و از کبد خارج می‌شود در اینجا کبد نقش PH را داراست.

بخش سرولوژی و DNA
 

آزمایشگاه سرولوژی و DNA یکی از آزمایشگاه های مهم آزمایشگاه مرجع پزشکی قانونی است.
تست‌هایی که گرفته می‌شود هم مربوط به مراجعین زنده و هم مربوط به اجساد است.

تست‌های برای مراجعین سرپایی
 

در سرولوژی بررسی گروه های خونی، شامل: A، B، O، AB، RH است که توسط 4 دیال انجام می‌شود. آنتی ژن‌هایی که بر روی سطح خون هستند برای تشخیص هویت مورد آزمایش قرار می‌گیرند. مورد بعدی در این بخش، بررسی میکروسکوپی ادرار و... است. هم چنین، بررسی سرولوژی اسپرموگرام است که بر اثر صدمات تصادف یا نازایی و اثبات این موارد مراجعه می‌کنند. تست بعدی، بررسی تجاوز به عنف یا بررسی پدیده لواط که در نمونه های ارسالی از نظر بررسی اسید فسفاتاز که جهت بررسی لکه های آلوده به ترشحات Semen است.
تست بررسی بارداری برای مراجعانی که می‌خواهند طلاق بگیرند در دو مرحله به فاصله‌ی 14 روز. تست بررسی بیماری سیفیلس یا VDRL به منظور جلوگیری از بیماری‌های مقاربتی برای مراجعین و کسانی که می‌خواهند در ادارات دولتی استخدام شوند.
یکی از مهم‌ترین تست‌های این بخش تست بررسی ابوت از طریق بررسی 24 آنتی ژن گروه خونی اصلی و فرعی که در سطح گروه خونی همه افراد وجود دارد است.

تست‌هایی بر روی اجساد
 

تست بررسی گروه خون به روی لکه های خون یا نمونه های خون فاسد به روش ابزرشن.
تست بررسی هویت لکه مشکوک به خون به روش بنزیدین است که بعد از اثبات اینکه لکه خون است لازم است ثابت شود که مربوط به انسان است یا حیوان.
بررسی اسید فسفاتاز لکه های Semen که از صحنه‌ی جرم منتقل و بررسی می‌شود.
بررسی ترشحات براق بر روی فیلتر سیگار یا آدامس جویده شده و غذاها و چای مانده شده.
بررسی نمونه های خونی باز مانده برای تشخیص هویت و نسبت جسد برای بررسی نسبت ابوت و اخوت (خواهر و برادری) از طریق نمونه گیری خون گرفته می‌شود بعد از آن DNA استخراج می‌شود و سپس یا کمک PCR نمونه های استخراج شده با توان 109 تکثیر داده می‌شوند و در آخر به کمک تکنیک الکتروفورز جدا سازی و آنالیز ژن‌های مورد نظر انجام می‌شوند.
در بررسی DNA برای تست بررسی هویت اجسادی که مجهول الهویه هستند از نمونه های خون، کبد و طحال استفاده می‌کنند.
تمام اعضای بدن انسان برای DNA قابل نمونه برداری است بجز گلبول‌های قرمز. نمونه‌ها برای تطبیق با افراد مضمون توسط بانک اطلاعاتی بررسی و احراز هویت انجام می‌شود.

پي‌نوشت‌ها:
 

(1) در بررسی عروق کرونر باید دقت بسیاری کرد چرا که در بعضی موارد مرگ‌های مشکوکی بوده که به اشتباه علت مرگ از ضربه سر ذکر می‌شده ولی در بررسی‌های انجام شده مشخص شد فرد به عارضه آترواستلروز (تصلب شرایین) دچار شده است.
 

ارسال توسط کاربر محترم سایت :monaaa